نشریه معماری سبز
پیاپی 37 (زمستان 1402)

امروزه انسان ها به دلایل مختلف ملزم به زندگی به صورت جمعی و در مجموعه های چندین خانواری هستند که نه تنها از مزایای زندگی جمعی برخوردار نیستند بلکه این امر را عاملی برای مزاحمت و خدشه دار شدن حس خلوت، حریم خصوصی وزندگی فردی خود می دانند. این موضوع باعث بروز مشکلات و نابسامانی هایی در زندگی ساکنین شده و در نتیجه روز به روز انسانها را از هم دورتر و تنهاتر میسازد. در این میان بایستی بتوان تعادلی میان خلوت و تعامل اجتماعی انسان ها ایجاد کرد که این امر به وسیله مفاهیم کالبدی و همچنین مفاهیم فرهنگی اجتماعی که زمینه های روانی را ایجاد می کنند، میسر است. با توجه به اینکه در فرهنگ ایرانیان از دیرباز همسایگی رابطه ای بسیار صمیمی تلقی می شده و همسایگان خانواده ای بزرگ را تشکیل میدادند، پس اگر امروز در شهرهای ایران همسایه ها با هم بیگانه شده اند و فضای محله های مسکونی سرد و خشک است، به این دلیل است که در طراحی مجموعه های مسکونی، صمیمیت و زندگی اجتماعی جایگاهی ندارد. این پژوهش با روش تحقیق مبتنی بر مطالعات میدانی کتابخانه ای به - مولفه های کالبدی موثر در مجتمع مسکونی بر تعاملات اجتماعی پرداخته شده است.

در سالهای پایانی قرن بیستم جهان با پدیده ای نوین آشنا گردید، پدیده ای که تمامی جنبه های زندگی بشری را تحت الشعاع قرارداد و نوید دهنده ی عصری نوین گشت. در شرایط کنونی، حضور رسانه های الکترونیکی و دیجیتالی در جامعه جزلاینفک دنیای جدید بوده تا آنجا که ما علاوه بر جهان واقعی در جهانی دیجیتال نیز به سر میبریم، در این میان واقعیت مجازی و فضای سایبر مولفه هایی هستند که با ظهور فناوری های دیجیتال به سرعت وارد معماری شده اند و مفاهیم جدید و انقلابی خود را به این عرصه وارد نمودند و به گونه ای تکنولوژی های فرهنگ ساز در معماری بوده اند. با توسعه سریع تکنولوژیهای هوش مصنوعی (AI)و علاقه به کاربرد آنها در زمینه های آموزشی، رشد قابلتوجهی در ادبیات علمی در رابطه با کاربرد AI در آموزش بوجود آمده است. طراحی معماری فرآیند پیچیده ای است که از تجربه و خلاقیت گذشته برای تولید طرح های جدید استفاده می کند. استفاده از هوش مصنوعی برای این فرآیند نباید معطوف به یافتن راه حلی در یک فضای جستجوگر تعریف شده باشد زیرا هنوز الزامات طراحی در مرحله مفهومی به خوبی مشخص نشده است. در عوض، این فرآیند باید به عنوان کاوش در الزامات و همچنین راه حلهای ممکن برای پاسخگویی به این الزامات در نظر گرفته شود. مطالعه کاربردی حاضر با هدف ارائه مدل آموزش طراحی معماری مبتنی بر هوش مصنوعی در آموزش معماری جهت ارائه یک نمای کلی از هوش مصنوعی برای توسعه و اجرای بیشتر آن سیستم آموزش طراحی کشور است. امکانات و فرصت های بی شماری را می توان در واقعیت مجازی جستجو نمود، مانند امکان تغییر در درک ما در ارتباط با فضا و فضامندی و امکانات برای پیاده سازی آنها در مباحث یادگیری فضا. مقاله حاضر در پی آن است که مفهوم واقعیت مجازی را مورد بررسی و کنکاش قرار داده و تاثیر آن را در شاخه های مختلف معماری اعم از مباحث تئوری و عملی تبیین نماید. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و شیوه ی تحقیق مرور متون و منابع استفاده گردیده است.

اصطلاح معماری بومی برای نخستین بار در قرن نوزدهم توسط نظریه پردازهای معماری مطرح شد و به ساختمان های سنتی روستایی پیش از دوره صنعتی اطلاق شد.اما بحثی که به طور جدی در این رابطه مورد غفلت واقع می شود ریشه های فرهنگی مرتبط با هر بوم است.هدف از انجام این تحقیق بررسی قالب های معماری بومی و ترکیب با رویکرد روز دنیا برای ایجاد معماری معاصر ایران می باشد.روش تحقیق پیمایشی)زمینه یابی(و همبستگی می باشد.جامعه آماری این تحقیق شامل دانشجویان و دانش آموختگان کارشناسی ارشد معماری دانشگاه تبریز می باشد.نمونه آماری این تحقیق به صورت تصادفی انتخاب شده اند که تعداد 111 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد معماری دانشگاه تبریز می باشد.برای به دست آوردن اطلاعات لازم از پرسشنامه محقق ساخته استفاده می شود که در دو بخش تدوین می شود.برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این تحقیق از روش آماری و آمار استنباطی شامل تحلیل چند متغیره, همبستگی جزئی, ضرایب رگرسیون جزئی, رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر استفاده می شود همچنین نرم افزارهای مورد استفاده در این تحقیق شامل SPSS و با آزمون های معادلات ساختاری و آزمون t استفاده می شود.نتایج نیز نشان دهنده آن است که مخاطب امروز نه تنها به شناخت قالب های معماری گذشته و استفاده از آن اشاره می نماید بلکه برای رسیدن به تداوم معماری و ارزش دار شدن معماری و به خصوص معماری خانه، توجه به ویژگی های متداوم از گذشته تا به امروز نقش مهمی قائل می شود به همین سبب تاکید بر تداوم معماری، سبب تقویت بنیان ها و زیرساخت های معماری معاصر گردیده و هویتی در شان و منزلت معماری ایرانی را پدیدار خواهد نمود.

فعالیت اقتصادی، توسعه اجتماعی و « توسعه پایدار از نظر مفهومی، به سازماندهی و ایجاد ارتباط متقابل بین سه محور اطلاق می شود. تا جاییکه در دوران انقلاب صنعتی سه حوزه به صورت مستقل منجر به بی توجهی به » محیط زیست همدیگر و تخریب گسترده محیط زیست در جهان گردید. در مفهوم دقیق ، توسعه پایدار باید به گونه ای باشد که نیازهای نسل حاضر را برآورده سازد بدون آنکه توانایی نسل های آینده در برآورده سازی نیازهایشان را به خطر اندازد. در این راستا توسعه ایی مدنظر است که تضمین دهد، استفاده ازمنابع و محیط زیست در زمان کنونی هیچ آسیبی به دورنمای اسم عامی است برای نمایشگاه های متعدد ،» اکسپو «/» اکسپوزیسیون « استفاده نسل آینده وارد نسازد. نمایشگاه جهانی یا بزرگی با شرکت کنندگانی از کشورهای مختلف که از میانه ی قرن نوزدهم آغاز شده و تا دوران معاصر ادامه دارد. نمایشگاه جهانی،که در فواصل زمانی منظم (هر 5 سال یکبار) برگزار می شود، یکی از معتبرترین و بزرگ ترین مناسبت های جهان است. اکسپو یک رویداد جهانی است که هدف آن آموزش عموم، به اشتراک گذاری نوآوری، ارتقای پیشرفت و تقویت همکاری است. یک کشور در صورتی منحصر به فرد می شود،که تصاویری از اهداف منحصر به فرد خود را به ملل مختلف و مخاطبان بین المللی به منظور توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترویج دهد و خود را در رقابت بین المللی مختلف اظهار کند. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی طراحی پاویون، همسو با رویکردهای توسعه پایدار، در قالب نماینده ای درخور جهت معرفی ایران"از دیروز تا امروز و چشم اندازی به فردا" به مخاطبان نمایشگاه های جهانی است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و داده های پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به دست آمده است. با توجه به یافته های تحقیق نتایج نشان می دهد که با تنظیم برنامه دقیق مراحل نمایشگاه، مدیریت قوی و کارآمد و هدایت و بکارگیری صحیح نیرو ها، طراحی غرفه ای که دارای جذابیت های معماری از حیث مسائل زیباشناسی و عملکردی، سازگار با تاریخ و فرهنگ و ارزش های کشور ایران، همسو با استراتژی های توسعه پایدار باشد، می توان به جذب بیشتر مخاطب جهت بازدید از غرفه و عوامل موفقیت در اکسپو حاضر نزدیک شد.

رابطه سه جانبه انسان و طبیعت (یکی از منابع شناخت و معرفت)و معماری همواره بوده و هست. برای شناخت باطن جهان و خویشتن از طریق طبیعت، بررسی صورت باطنی نهفته در طبیعت ضرورت پیدا میکند. سوالات تحقیق حاضر عبارتند از: 0 چگونه از طریق طبیعت میتوان به معرفت رسید؟ 5 جایگاه طبیعت در خانه های مورد بررسی برپایه - - معرفت شناسی چگونه است؟ هدف پروژه ارتباط طبیعت و معرفت است. روش گردآوری اطلاعات با تکیه بر اسناد و مدارک،از نوع کتابخانهای و میدانی است. سپس اطلاعات حاصله به روش استدلال منطقی تحلیل شده است. نتایج و راهکارهای تحقیق جهت نیل به مهمترین اصل در وادی معرفت)کمال(عبارتند از: 1- هر سه ابزار شناخت و معرفت(حس، عقل، قلب وشهود) در ارتباط با طبیعت به کار گرفته شود و تنها به یک بخش اکتفا نشود. 2-تنها جنبه های روانی - ارتباط با طبیعت مدنظر قرار نگیرد و حوزه معنوی و روحانی نیز جهت نیل به کمال مدنظر باشد. علاوه بر هماهنگی و - هم آوایی با طبیعت، کمال بخشی بدان نیز صورت گیرد. 3-کیفیات و متغییرهای به دست آمده از ارتباط انسان و طبیعت و - نیازهای وی در این ارتباط با هر سه ابزار (حس و عقل و شناخت) در طراحی مسکن به کار گیرد

بهینهسازی مصرف انرژی درزمانی که انرژی های فسیلی رو به اتمام است و استفاده از این منابع میتواند اثرات زیانباری بر محیط زیست داشته باشد، یک فرایند هدفمند جهت رشد و توسعه ی کشورهاست. ازاین رو طراحی ساختمان با در نظر گرفتن صرفهجویی در انرژی و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، میتواند یک رسالت مهم برای معماران باشد.خورشید یکی از بهترین منابع تجدید پذیر انرژی است؛ بنابراین معماری خورشیدی و استفاده از نور روز در طراحی ساختمان، یک مسیر میان بر و البته قابل اعتماد است. یکی از راه های به دام انداختن انرژی خورشیدی آتریوم ها میباشند. این مقاله به شناخت و واکاوی آتریوم به عنوان یکی از فضاهای مهم معماری خورشیدی می پردازد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و استفاده از اسناد مکتوب میباشد. با اشاره به - نمونه های موردی، نتیجه حاکی از آن است که آتریوم ها می توانند فضایی جهت حضور موثر افراد در کنار یکدیگر ایجاد کنند و علاوه برافزایش تعاملات اجتماعی، منجر به دستیابی بهتر به نور روز، تهویه مناسب، حفظ انرژی و پایداری در معماری شوند که اهمیت و کارکرد آن میتواند با حیاط های مرکزی در معماری بومی قابل مقایسه باشد.

پایداری زیست محیطی به عنوان رویکردی که آینده زمین را در بر می گیرد بسیار با اهمیت و ضروری است. در حوزه معماری، گروه ساختمان ها 11 درصد انرژی را مصرف می کنند که نسبت به آمارهای جهانی مرتبط با مصرف انرژی، درصد بسیار بالایی را شامل می شود. بنابراین اگر به این موضوع توجه کافی نگردد، آینده زمین بیشتر به خطر می افتد. یکی از رویکرد های پایداری زیست محیطی، همسو با مدیریت مصرف انرژی، بهره گیری از پاسخ های غیر فعال مبتنی بر راهکار های طراحی اقلیمی می باشد که به نظر می رسد در معماری بومی تمام مناطق ایران به این نکته توجه شده است. سامانه هایی که امروزه تحت عنوان سامانه های غیر فعال شناخته می شود در راستای بهره گیری از گرمایش یا سرمایش از طریق انرژی های تجدید پذیر مورد استفاده قرار می گرفته است. هدف از این پژوهش شناخت مولفه هایی از پایداری زیست محیطی است که در معماری سنتی اقلیم اصفهان مورد توجه بوده است. روش تحقیق در این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی، از نظر ماهیت کیفی و از نظر روش توصیفی تحلیلی است. راهبرد اصلی این مقاله تحلیل نمونه - موردی خانه مشروطیت، مربوط به دوره قاجار، واقع شده در خیابان نشاط در مرکز اصفهان می باشد. روش گردآوری مطالب از طریق مشاهدات میدانی، استفاده از مدارک فنی و تحلیل متون از کتب مرتبط صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که برخی از مولفه های پایداری زیست محیطی مبتنی بر طراحی اقلیمی تحت عنوان سامانه های غیر فعال از جمله حفاظت از انرژی، صرفه جویی در مصرف انرژی و هماهنگی با اقلیم در خانه مورد مطالعه وجود دارد.

از مشکلاتی که بشر در قرون اخیر با آن مواجه شد میتوان به تراکم فضاهای شهری، افزایش ترافیک و مشکلات آلودگی حاصل از تکنولوژی های جدید و حمل ونقل، خطر اقلیم جهانی، کاهش منابع انرژی تجدید ناپذیر، آلودگی ناشی از مصرف بیش از حد انرزی های فسیلی و غیره را میتوان نام برد. در سطح جهانی 07 % از مصرف انرژی و مقدار زیادی از مصرف آب مربوط به ساختمان هاست. پایداری زیست محیطی برای اولین بار در سال 1892 توسط کمیته جهانی گسترش محیط زیست تحت عنوان رویارویی با نیاز های عصر حاضر بدون به مخاطره انداختن منابع نسل آینده برای مقابله با نیاز هایشان مطرح گردید و در حال حاضر در بسیاری از کشور های جهان مورد استفاده قرار می گیرد. رنزو پیانو از جمله معماران معاصری است که در حال حاضر رویکرد پایداری زیست محیطی را در آثارش دنبال می کند. هدف از این پژوهش شناخت شاخص هایی از پایداری زیست محیطی است که رنزو پیانو در آثاراش مورد استفاده قرار می دهد. پژوهش صورت گرفته توصیفی-تحلیلی و راهبرد اصلی تحلیل نمونه موردی است که سه بنا از آثار رنزو پیانو مورد توصیف و تحلیل قرار می گیرد. در نتیجه گیری به این موضوع پی برده شده که شاخص های الویت استفاده از طبیعت در ساختمان، احترام به زمین، توجه به بعد کالبدی و کاهش مصرف انرژی، حفاظت از انرژی و احترام به کاربران در الویت توجه وی قرار داشته است و بقیه شاخص ها در اولویت های بعدی این معمار مورد استفاده قرار گرفته است.

در دهه های اخیر، با مشاهده تغییرات آب و هوایی در ایران، توجه به بهینه سازی مصرف سوخت، امری خطیر و ضروری تلقی می گردد. دراین میان، با توجه به شناخت مولفه های رویکرد معماری پایدار و انرژی در معماری، می توان از رویکردهای نامبرده در ساخت و طراحی ساختمان های امروزی استفاده کرد و به سرعت از آسیب های جدی وارده به محیط زیست جلوگیری و راهکارهای متناسبی برای آن ارائه کرد. در کنار این مسئله، با استفاده از مبانی طراحی معماری ایرانی در دهه های گذشته که در آن نقش استفاده از انرژی در ساختمان، حتی بصورت تولید، وجود نداشت درادامه با تلفیق و استفاده از سیستم های هوشمند نیز، می توان، توسعه ساختمانهایی با دارای انرژی مصرفی بسیار پایین، که رفتار مناسبی با محیط زیست خود را داشته باشد، را طراحی و اجرا نمود. این مقاله سعی بر آن دارد تا با بررسی نقش طراحی معماری در متناسب با انرژی پایدار و تکنولوژی هوشمند، تا حدودی از مصرف سوخت بیش از حد جلوگیری نموده و ساخت و ساز دهه پیش رو را متفاوت تر سازد